Osman Nuri Mete paylaşımıdır.
Manda....
Bubalus bubalis ( Lat. )
Camış,camus,kömüş de diyoruz Güzel Türkçemiz'de.
Bendenizin " Evcil hayvan sevgisi " içinde önemli bir yeri olan hani yakınlardaki su kaynaklarına gidip yatıp yan geldiklerini izleyeceğim bir otuz kırk tane olsa çok iyi olacağını düşündüğüm sevimli canlılar.
70'li yıllarda Bereketli Edirne'de o bembeyaz tereyağını çokça yediğimiz südün kaynağı. Yoğurdunun da içinde pütür pütür yağ olur,kaymak olur.Şipka Tepesi'nde meşhûrdur Kızanlıkımız'ın orada da yiyebilirsiniz. Eti aslında sucuğa en uygun olandır az yağlılığıyla. Afyonumuz'un sucuğunun,kaymağının şöhreti buradan gelir.
Edirnemiz'de Meriç kenarında kurulu ve aşağıda gölleriyle su kaynakları ile zengin İpsalamız'da vaktiyle çok olurdu.Ne yazık ki niceliğe dayalı seri üretim gözden düşürdü mandayı ,sayıları azaldı. Devlet destekleriyle ve gelir düzeyinin artmasıya bir bölüm müşteride, sayıları son yıllarda yine artıyor.
Mandanın özellikleri var : Hiç istifini bozmaz.Keyfine göre gider çamura yatar.Acele etmez.Her sığırtmaç güdemez.Aldırmaz,dinlemez çünkü. Hantal gözükür ama erkeğine rastlar da kızdırırsanız o cüsseyle ne korkunç bir çevikliğe sahip olduğunu görürsünüz.Öküze benzemez öyle.
Çok güçlüdürler.Rahmetli baba dostu Keşan'ın ilk kamyoncularından,nakliyat anbarı olan Hacı Mehmet Amca anlatmıştı Yılmaz; sanırım kendi köyleri olan Türkmen'de, aslında oraya da başka yerden gelmişler; hatırlayabildiğim kadarı ile Çerkez asıllıydı ; 50'li yıllarda kamyonları yolda çamura saplanmış.Traktörle falan uğraşmışlar nâfile ; çıkaramamışlar.O yılların traktörü ne olacak ? 40 beygir tek çeker...Derken köylünün biri gelmiş " Mandaları getireyim de Mehmet Bey çıkaralım bunu buradan " demiş.Mehmet Amca o zamanların kudretli makinelerinin çıkaramadığı bu kamyonu manda nasıl çıkarır diye düşünmüş,şaşırmış.Aklına yatmamış. Siz bekleyin demiş komşusu. Bir çift mandayı getirmiş.Bağlamışlar. " Aha ! Aha ! " diye diye Mehmet Amcanın şaşkın bakışları arasında yüklü kamyon yürüyüp çıkmış yola.
İşte böyle...
Bu manda güdenler,bakanlar,sâhipleri de bunlara uğraşırken mizacları da ona göre oluşur.Onlar da kolay kolay ikna olmaz,yollarından dönmezler. Bu mizaçta adamlara Edirne'de hiç manda ile ilgileri de olmasa " Mandacı ! " derler. Sabahtan akşama dil döküp de iknâ edemezse birini Edirneli " Breh ! Mandacı gene beya ! " der. Türk Dil Kurumumuz'un Derleme Sözlüğü'ne bakmadım bunun için.Yoksa bu kelime bu anlamda sözlükte, lutfen inceleyip eklesinler.Bendenizden derlemiş olsunlar.
