MİMAR KEMALEDDİN (1870-1927) |
1870 yılında, İstanbul’un Acıbadem semtinde orta sınıftan bir Osmanlı ailesinin tek çocuğu olarak doğdu, Bahriye Miralayı Ali Bey’in ve Sadberk Hanım’ın oğlu Mahmud Kemaleddin olarak tarihin değiştiği yıllarda yaşadı.
19. yüzyılın sonu - 20. yüzyılın başı: Hem dünya hem de Osmanlı coğrafyası ve tarihi için çok yoğun ve önemli olayları barındıran bir zaman aralığı. Avrupa’dan Uzak Doğu’ya izlenmesi bile güç bir değişme dönemi.
Mimar Kemaleddin’in yaşamının ilk yıllarına ilişkin bilgi ve belgeler son derece sınırlıdır. Yalnızca 1875 yılında evinin yakınındaki İbrahim Ağa Mekteb-i İbtidaisi’nde okula başladığı, bir de 1881 yılında babasının atandığı Girit’te subay çocukları için açılmış özel okulda, Fransızca ve Arapça öğrendiği biliniyor.
İstanbul’a dönünce, ileri ve örnek bir eğitim veren Nümune-i Terakki okuluna devam etti. Döneminin en tanınmış öğretmenlerinin, örneğin matematikçi Mehmed Nadir veya astronom Hüseyin Efendi’nin ders verdiği okuldan mezun oldu. 1887’de Hendese-i Mülkiye’nin ikinci sınıfına kabul edildi. Öğrenciliği sırasında Sanayi Madalyası aldı. 1891’de mezun oldu.
Kemaleddin’in ikinci sınıfından başladığı Halıcıoğlu’ndaki tarihi Mühendishane’de (Hendese-i Mülkiye) inşaat mühendisliği ve mimarlık eğitimi birlikte verilmektedir. Kemaleddin’in ilgisini mühendislik derslerinden çok Prof. Jasmund’un mimarlık dersleri çeker. Yine de mühendislik formasyonu onun tüm tasarımlarında kendini duyumsatacaktır.
A. Jasmund’un tasarladığı Sirkeci Garı’nın yapımı 1888’de başladığında henüz öğrenciydi. Jasmund yardımcısı olarak onu seçmişti. Garın yapımında çalıştı. Bu onun için oryantalizm üzerine öğrenme ve düşünme fırsatı olmalıydı.
1909 yılında Evkaf Nezareti’nin başına atanan Mimar Kemaleddin bu yılarda kurulan Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer almaktadır. 1919 yılında Kudüs Müftü’sü tarafından Mescidi Aksa’nın onarımı için özel olarak Kudüs’e çağrılmış ve onarımda önemli rol almıştır.
Mimarlık alanında önemli eserler veren, bir çok öğrenci yetiştiren Mimar Kemaleddin verdiği üstün hizmetlerden dolayı ölümünden yıllar sonra Türk Lirası üzerine resmi konarak onurlandılmıştır.
Başlıca eserleri:
İstanbul Bahçekapı’daki 4 Vakıf han, Hürriyeti Ebediye Tepesi’ndeki "Şehitler Anıtı", Bostancı, Bebek, Bakırköy camileri, Çamlıca Kız Lisesi binası, Lâleli'deki sıra apartmanlar, Ayazma Mektebi, Eyüp'teki Reşadiye Okulu ve türbesi, Yeşilköy Camisi, Mahmut Şevket Paşa, Cevat Paşa, Ali Rıza Paşa türbeleri, Sultan Selim civarında birkaç medrese, şimdiki Üniversite Kitaplığı... Ankara'da, Mimar Kemal Okulu, Gazi Eğitim Enstitüsü, Türk Ocağı binası, Devlet Demir Yolları binası ve proje halinde kalmış birçok eser.
Edirne'mizde ise halen Rektörlük binası olarak kullanılan Eski Tren istasyon binası, Halen Vakıflar Bölge Müdürlüğü olarak kullanılan bina, Belediyemizin bahçesindeki Sağlık binası da Mimar Kemaleddin'in Edirne'mize armağanlarıdır...
