Kaybolan değerlerimizi araştırdığımızda önümüze Edirne’ye has birçok bitki türü de geliyor.
Bunlardan bir tanesi de bamyadır. Şaşırdınız tabii. Gana kökenli bir bitki nereden ya da nasıl Edirne’ye gelsin de Edirne’ye ait olsun.
Tabii ki biraz tarihe merak salınca daha da derinlere inebiliyoruz.
Türkiye’ye ne zaman gelmiştir bamya bilemiyoruz ama “1402 Ankara Savaşı’ndaki galibiyeti sonrasında, Çelebi Mehmed süvarilerin savaştaki önemli rollerini fark etmiş ve bulunduğu Amasya’da eğitilmelerini istemiş. Bunların bir kısmı kendi adına, bir kısmı da oğlu Murad’ın adına eğitiliyor ve birbirleri ile başta cirit olmak üzere çeşitli müsabakalar yapıyorlarmış.
Çelebi Mehmed’in Amasya kökenli süvarileri Bamyacı, Şehzade Murad’ın Merzifonlu süvarileri ise Lahanacı takımını oluşturmuşlar. Her iki takım da, geldikleri kentin ünlü sebzelerinin isimlerini almış. İstanbul’a taşınan ve çoğuna padişahların da katıldığı müsabakalar yüzyıllarca kentin önemli etkinliklerinden olmuşlar. Bugünküne benzer bir takım tutmanın sonucu olarak bamya ve lahana motifleri çeşitli eşya ve yapılarda belirmeye başlamış. Lahanacıların ateşli bir taraftarı olan III. Selim’in, üzerinde lahana motifi olan anıt taşı bugün Topkapı Sarayı’nın bahçesinde görülebilir. Tam karşısındaki sütunun üstünde ise, II. Mahmud’un tuttuğu Bamyacılar sembolü bulunmaktaymış. 5 Çengelköy’deki Lahana Çeşmesi de, bu taraftarlığın bir ürünü.
Kaynak: Necdet Sakaoğlu, “Osmanlı Sarayında Spor Müsabakaları: Lahanacılar-Bamyacılar”, Toplumsal Tarih, no 102, s. 48–51, 2002.
Edirne’de bamyanın tarihi çamaşırcılar sokak ile ilgili midir bilemeyiz fakat Edirne ile ilgili Osmanlı arşivlerini taradığımızda (Edirne Yerel Tarihçisi Cengiz Bulut beyin bana ilettiği muazzam değerli bir belgede de görülmektedir ki Osmanlı sarayına özel istenen Edirne Hasırdibi bamyası adında bir bamyamız bulunmaktadır.) "Fatıma Sultan aliyyetü'ş-şan hazretlerinin matbah-ı âmireleri lazimesi içün mubâyaâ olunan sebzenin defteridir.
195 Amasya bamyası
430 Edirne'nin âlâ hasırdibi Bamyası" en sağda ilk satırlarda baştaki kısmin çevirisi.
Ayrıca Edirne Keşan ilçesi Siğilli Bamyasının da bulunması bu değeri artırmaktadır.
Araştırmacı yazar Aydemir Ay paylaşımıdır.
